Inflacja to wzrost cen, przez który za te same pieniądze kupujemy mniej. Gdy rośnie, stopy procentowe też idą w górę, co podnosi raty kredytów i koszt pożyczania.
Inflacja – czym właściwie jest i dlaczego każdy z nas ją odczuwa?
Inflacja to zjawisko, które dotyka każdego – niezależnie od tego, czy robisz zakupy w dyskoncie, planujesz budżet domowy, czy prowadzisz własną firmę. Gdy ceny w sklepach rosną, a pieniądze z portfela znikają szybciej niż kiedyś, to właśnie inflacja daje o sobie znać. To nic innego jak spadek siły nabywczej pieniądza – za tę samą kwotę kupujemy mniej niż wcześniej.
Narodowy Bank Polski definiuje inflację jako proces ogólnego wzrostu cen, który nie jest jednorazowy, lecz trwa dłużej. Aby zachować równowagę w gospodarce, bank centralny dąży do utrzymania inflacji w przedziale 1,5–3,5%, z celem inflacyjnym na poziomie 2,5%. Gdy ceny rosną szybciej, jak miało to miejsce w Polsce w latach 2021–2023, zaczynają się realne problemy z domowymi budżetami, kredytami i oszczędnościami.
Rodzaje inflacji i ich źródła – z czego wynika wzrost cen?
Powody wzrostu cen bywają różne, ale najczęściej mówi się o dwóch rodzajach inflacji: popytowej i kosztowej. Inflacja popytowa występuje wtedy, gdy konsumenci wydają więcej pieniędzy niż gospodarka jest w stanie im zaoferować – rośnie popyt, brakuje towaru, więc ceny szybują w górę. Inflacja kosztowa natomiast wynika ze wzrostu kosztów produkcji – drożeją paliwa, prąd, surowce czy transport, co odbija się na finalnych cenach.
W ostatnich latach inflacja w Polsce była napędzana jednocześnie przez drożejące surowce, przerwane łańcuchy dostaw i wysokie ceny energii. Wojna w Ukrainie, ograniczenia eksportowe oraz rosnące wynagrodzenia w wielu sektorach również przyczyniły się do podbicia cen. Gdy te czynniki nakładają się na siebie, inflacja przyspiesza, a jej skutki są zauważalne w codziennych wydatkach.
Stopy procentowe – co to takiego i kto o nich decyduje?
Stopy procentowe to narzędzie, którym Narodowy Bank Polski reguluje dostęp do pieniądza. Określają, ile kosztuje pożyczenie pieniędzy od banku centralnego, a pośrednio wpływają na oprocentowanie kredytów i lokat oferowanych przez banki komercyjne.
Decyzje w sprawie wysokości stóp podejmuje Rada Polityki Pieniężnej. Jej zadaniem jest reagowanie na bieżącą sytuację gospodarczą – kiedy inflacja przyspiesza, stopy są podnoszone. W efekcie kredyty stają się droższe, a klienci mniej chętnie pożyczają pieniądze, co ogranicza popyt i pomaga zahamować wzrost cen. Gdy inflacja spowalnia, możliwe jest stopniowe obniżanie stóp, by wspierać inwestycje i konsumpcję.
Jak inflacja wpływa na decyzje RPP i poziom stóp?
Rada Polityki Pieniężnej analizuje dane z rynku pracy, konsumpcji, eksportu i produkcji. Bierze pod uwagę również prognozy inflacyjne oraz zmiany na rynkach międzynarodowych. Na tej podstawie podejmuje decyzje o zmianie stóp procentowych.
Przykład z 2022 roku dobrze to obrazuje. Inflacja w Polsce przekroczyła wtedy 15%, a RPP w odpowiedzi wielokrotnie podnosiła stopy procentowe – główna stopa referencyjna NBP wzrosła do 6,75%. Był to najostrzejszy cykl podwyżek od lat. Celem tych działań było ograniczenie wydatków konsumenckich i spowolnienie tempa wzrostu cen. Skutki takiej polityki są jednak odczuwalne przede wszystkim dla kredytobiorców.
Skutki inflacji i wysokich stóp dla kredytobiorców
Dla osób posiadających kredyty – zwłaszcza hipoteczne w złotówkach – wysoka inflacja i wzrost stóp procentowych oznaczają realny wzrost rat. Gdy oprocentowanie kredytu opiera się na wskaźniku WIBOR, jego wzrost prowadzi do wyższych miesięcznych płatności. Przykładowo, rata kredytu hipotecznego na 400 tys. zł zaciągniętego na 25 lat mogła wzrosnąć z ok. 1800 zł do ponad 3000 zł miesięcznie.
To poważne obciążenie dla budżetów domowych. W odpowiedzi na rosnące raty wiele osób decydowało się na skorzystanie z tzw. wakacji kredytowych, czyli czasowego zawieszenia spłaty zobowiązań. Takie działania pokazują, jak silny jest związek między inflacją, decyzjami RPP i codziennym życiem kredytobiorców.
Inflacja i stopy procentowe a oszczędności – co dzieje się z pieniędzmi na koncie?
Wysoka inflacja wpływa nie tylko na kredyty, ale również na wartość zgromadzonych oszczędności. Gdy oprocentowanie lokaty wynosi 3%, a inflacja sięga 10%, realna wartość pieniędzy spada. Oszczędzający tracą – nawet jeśli nominalnie ich stan konta się nie zmienia.
W reakcji na podwyżki stóp banki zaczęły oferować wyżej oprocentowane lokaty, ale przez długi czas i tak nie rekompensowały one strat wywołanych inflacją. W takich warunkach wiele osób poszukiwało alternatyw: obligacji indeksowanych inflacją, funduszy inwestycyjnych, czy nieruchomości. Wybór zależał od indywidualnego podejścia do ryzyka i horyzontu inwestycyjnego.
Dlaczego stabilność inflacji i stóp jest tak ważna dla gospodarki?
Równowaga cen i przewidywalne stopy procentowe to fundament funkcjonowania gospodarki. Gdy firmy wiedzą, ile kosztować będzie kredyt za rok, łatwiej im planować inwestycje. Gdy konsumenci mogą zaplanować swoje wydatki bez obawy o nagły wzrost rat, chętniej podejmują decyzje zakupowe.
Niestabilność w polityce pieniężnej powoduje, że rynek staje się niepewny. Przedsiębiorcy wstrzymują inwestycje, klienci ograniczają zakupy, a banki zaostrzają kryteria kredytowe. Dlatego tak istotne jest, aby działania RPP i NBP były konsekwentne, oparte na danych i jasno komunikowane opinii publicznej. Tylko wtedy zaufanie do pieniądza i instytucji finansowych może być trwałe.
Przyszłość – czy inflacja i stopy procentowe będą się stabilizować?
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego inflacja w Polsce w pierwszym kwartale 2024 roku spadła do poziomu 2,8% rok do roku. To dobry sygnał – świadczy o tym, że działania Rady Polityki Pieniężnej przynoszą efekty. W odpowiedzi RPP zaczęła delikatnie luzować politykę monetarną, obniżając stopy procentowe.
Nie oznacza to jednak, że problem zniknął. Gospodarka nadal jest wrażliwa na czynniki zewnętrzne – geopolitykę, zmiany cen energii, sytuację na rynku pracy. Przyszłość inflacji zależy od wielu zmiennych, dlatego potrzebne są rozsądne działania i szybka reakcja na zmiany sytuacji. Konsumenci, kredytobiorcy i inwestorzy powinni obserwować decyzje NBP i dostosowywać swoje strategie finansowe do aktualnych warunków.
Jacek Grudniewski
Ekspert portalu Kredytypozyczki.com
